معرفی نهادهای داوری معتبر در چین برای بازرگانان ایرانی

با گسترش روزافزون تجارت بین‌المللی، به‌ویژه با مشارکت فعال کشورهایی مانند چین در بازارهای جهانی، نیاز به نهادهایی برای حل‌وفصل تخصصی و بی‌طرفانه اختلافات تجاری بیش از پیش احساس می‌شود. چین، به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، طی دهه‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در توسعه زیرساخت‌های حقوقی و نهادهای داوری خود انجام داده و توانسته است تعدادی از پیشرفته‌ترین مراکز داوری تجاری بین‌المللی را پایه‌گذاری کند.

در حال حاضر، نهادهایی همچون کمیسیون داوری اقتصادی و تجاری بین‌المللی چین (CIETAC)، مرکز داوری بین‌المللی شانگهای (SHIAC)، دادگاه داوری بین‌المللی شنژن (SCIA) و کمیسیون داوری پکن (BAC) از جمله مرجع‌های معتبر داوری در چین به‌شمار می‌روند که توانسته‌اند جایگاه برجسته‌ای در میان فعالان اقتصادی، سرمایه‌گذاران خارجی، شرکت‌های فناور، و شرکت‌های چندملیتی کسب کنند.

این نهادها با بهره‌گیری از داوران متخصص، مقررات به‌روز، خدمات چندزبانه و زیرساخت‌های دیجیتال، محیطی مناسب و قابل‌اعتماد برای حل‌وفصل اختلافات تجاری فراهم کرده‌اند. در این مقاله، به معرفی دقیق‌تر هر یک از این مراکز پرداخته و مزایای بالقوه‌ی استفاده از خدمات داوری آن‌ها در قراردادهای بین‌المللی با طرف چینی را بررسی می‌کنیم.

چرا داوری در چین اهمیت دارد؟

استفاده از نهاد های داوری در دنیای تجارت بین‌الملل، امری اجتناب‌ناپذیر هستند. برای بازرگانان ایرانی که با شرکت‌های چینی همکاری می‌کنند، پیش‌بینی مکانیزمی برای حل و فصل اختلافات در قرارداد تجاری بسیار حیاتی است. داوری، به عنوان یک روش جایگزین برای دادگاه‌ها، به دلیل ویژگی‌هایی نظیر سرعت، محرمانگی، تخصصی بودن و سهولت اجرای رأی، جایگاه ویژه‌ای در قراردادهای بین‌المللی پیدا کرده است.

چین به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان و شریک تجاری مهم برای ایران، میزبان نهادهای داوری بین‌المللی معتبری است که بازرگانان می‌توانند به آن‌ها اعتماد کنند. در سال‌های اخیر، با افزایش حجم تجارت میان ایران و چین، نیاز به شناخت این نهادها بیش از پیش احساس می‌شود.

ویژگی‌های نهاد داوری معتبر چیست؟

انتخاب یک نهاد داوری مناسب نقش مهمی در موفقیت روند حل اختلاف ایفا می‌کند. نهاد داوری معتبر باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

استقلال و بی‌طرفی: نهاد داوری باید مستقل از دولت یا منافع خاص باشد و داوران آن بی‌طرف عمل کنند.
سرعت و هزینه مناسب: فرآیند داوری نباید زمان‌بر یا پرهزینه باشد؛ سرعت رسیدگی و تعیین زمان‌بندی دقیق اهمیت دارد.
تخصص در دعاوی تجاری: نهاد باید تجربه رسیدگی به پرونده‌های تجاری بین‌المللی داشته باشد.
اجرای بین‌المللی آرای داوری: رأی صادره باید طبق کنوانسیون نیویورک در سایر کشورها قابل اجرا باشد.
وجود مقررات روشن و فرآیند شفاف: قوانین داخلی نهاد باید دقیق، روشن و قابل دسترس برای طرفین باشد.

مهم‌ترین نهادهای داوری چین

چین چندین نهاد داوری معتبر دارد که در عرصه بین‌المللی نیز شناخته‌شده هستند. در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را معرفی می‌کنیم:

کمیسیون داوری اقتصادی و تجاری بین‌المللی چین (CIETAC)

کمیسیون داوری اقتصادی و تجاری بین‌المللی چین (CIETAC) یکی از باسابقه‌ترین و معتبرترین نهادهای داوری تجاری در کشور چین است که فعالیت خود را از سال ۱۹۵۶ آغاز کرده و اکنون به‌عنوان مرجع اصلی داوری بین‌المللی در قراردادهای تجاری با طرف‌های چینی شناخته می‌شود. این مرکز زیر نظر شورای توسعه تجارت بین‌الملل چین (CCPIT) فعالیت می‌کند و نقشی کلیدی در حل‌وفصل اختلافات تجاری میان شرکت‌های داخلی و خارجی دارد.

CIETAC از نظر حجم پرونده‌های داوری و میزان شناسایی آرای صادره در سطح بین‌المللی، جایگاه برجسته‌ای در میان نهادهای داوری منطقه‌ای و بین‌المللی دارد. این مرکز به‌ویژه برای شرکت‌ها و بازرگانانی که با چین همکاری دارند، گزینه‌ای بسیار معتبر و مطمئن برای درج در بند داوری قراردادهای تجاری است.

حوزه‌های فعالیت CIETAC

CIETAC در طیف گسترده‌ای از دعاوی و اختلافات تجاری فعالیت می‌کند، از جمله:

قراردادهای خرید و فروش بین‌المللی کالا
قراردادهای سرمایه‌گذاری مشترک (Joint Ventures)
قراردادهای مربوط به انتقال فناوری
پیمان‌های ساخت‌وساز و پروژه‌های زیرساختی
حمل‌ونقل دریایی و زمینی
اختلافات مربوط به خدمات مالی و بانکی

مزایای کلیدی داوری در CIETAC 

✅ مقررات داوری جامع و انعطاف‌پذیر:
CIETAC دارای مجموعه‌ای از مقررات به‌روز و کارآمد است که بر پایه استانداردهای بین‌المللی تنظیم شده و در عین حال به نیازهای خاص طرفین چینی نیز توجه دارد.

✅ زبان‌های داوری متنوع:
داوری در CIETAC معمولاً به زبان چینی یا انگلیسی برگزار می‌شود. امکان توافق بر زبان دیگر نیز برای طرفین وجود دارد که این موضوع تسهیل‌کننده تعامل با شرکت‌های خارجی است.

✅ فهرست گسترده داوران داخلی و بین‌المللی:
CIETAC از داورانی با پیشینه علمی و تجربی در حوزه‌های مختلف بهره می‌برد که بسیاری از آن‌ها در سطح بین‌المللی شناخته‌شده و مورد احترام هستند. این موضوع موجب افزایش کیفیت رسیدگی و اطمینان طرفین می‌شود.

✅ پذیرش گسترده آرای صادره در سطح بین‌الملل:
به‌دلیل عضویت چین در کنوانسیون نیویورک ۱۹۵۸، آرای صادره توسط CIETAC در اکثر کشورهای جهان قابل اجرا هستند.

✅ امکان انتخاب محل داوری:
CIETAC دارای شعباتی در شهرهای پکن، شانگهای، شنژن، چونگ‌کینگ، شی‌آن، تیانجین، و هنگ‌کنگ است. طرفین می‌توانند از میان این مناطق، محل برگزاری داوری را انتخاب کنند یا درخواست داوری در کشور ثالث داشته باشند.

اهمیت CIETAC برای بازرگانان ایرانی

با توجه به گسترش روابط اقتصادی ایران و چین و افزایش قراردادهای بین‌المللی در حوزه‌های مختلف مانند انرژی، حمل‌ونقل، ساخت‌وساز و خدمات فنی، آشنایی با نهادهای داوری معتبر مانند CIETAC برای فعالان اقتصادی ایرانی اهمیت بسزایی دارد.
استفاده از CIETAC در بند داوری قراردادها، به‌ویژه در همکاری با شرکت‌های دولتی یا بزرگ چینی، باعث افزایش اعتماد طرف چینی و تسهیل در اجرای قرارداد می‌شود.

 مرکز داوری بین‌المللی شانگهای (SHIAC)

مرکز داوری بین‌المللی شانگهای (SHIAC) یکی از نهادهای داوری برجسته و معتبر جمهوری خلق چین است که پس از تفکیک از کمیسیون داوری اقتصادی و تجاری بین‌المللی چین (CIETAC) در سال ۲۰۱۳ به‌عنوان نهادی مستقل فعالیت خود را آغاز کرده است. این مرکز با تکیه بر تجربه چند دهه‌ای داوری بین‌المللی، ساختار مدیریتی مدرن، و موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود در قلب تجاری چین، توانسته است جایگاه ویژه‌ای در میان نهادهای داوری منطقه‌ای و بین‌المللی کسب کند.

SHIAC با تمرکز بر توسعه ظرفیت‌های حرفه‌ای در حوزه تجارت بین‌الملل، به‌ویژه در دعاوی مرتبط با حمل‌ونقل دریایی، تجارت بندری، امور مالی، لجستیک و واردات و صادرات، توانسته است اعتماد فعالان اقتصادی و بازرگانان بین‌المللی را به خود جلب کند.

مهم‌ترین ویژگی‌های SHIAC:
✅ تخصص در دعاوی مرتبط با تجارت دریایی و بندری:
با توجه به موقعیت جغرافیایی شانگهای به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و پرترافیک‌ترین بنادر جهان، SHIAC در زمینه داوری دعاوی مرتبط با حمل‌ونقل دریایی، بارنامه‌ها، بیمه دریایی، قراردادهای اجاره کشتی، عملیات بندری و خدمات لجستیکی تخصص ویژه‌ای دارد.

✅ روابط مستحکم با نهادهای بین‌المللی:
SHIAC همکاری گسترده‌ای با اتاق‌های بازرگانی داخلی و خارجی، مراکز داوری معتبر بین‌المللی، و نهادهای حقوقی تخصصی دارد. این تعاملات بین‌المللی باعث ارتقاء سطح علمی و عملی داوری در این مرکز شده و موجب تسهیل روند داوری برای طرفین خارجی نیز می‌شود.

✅ زیرساخت‌های مدرن و محیط حرفه‌ای:
مرکز داوری شانگهای با بهره‌گیری از امکانات پیشرفته فنی، سالن‌های مجهز به تجهیزات ویدئو کنفرانس، سیستم‌های الکترونیکی ثبت و پیگیری پرونده، و فضای فیزیکی استاندارد، تجربه‌ای حرفه‌ای، شفاف و منظم را برای طرفین دعوا فراهم می‌سازد.

✅ امکان انتخاب داوران بین‌المللی:
در راستای تقویت عدالت و بی‌طرفی، SHIAC به طرفین امکان می‌دهد از میان فهرست متنوع داوران داخلی و بین‌المللی انتخاب کنند. این ویژگی نقش مهمی در اعتمادسازی و کاهش نگرانی‌های سرمایه‌گذاران خارجی ایفا می‌کند.

چرا SHIAC برای بازرگانان ایرانی اهمیت دارد؟

با توجه به رشد چشمگیر روابط تجاری ایران و چین در سال‌های اخیر و تمایل روزافزون شرکت‌های ایرانی به انعقاد قراردادهای بین‌المللی در حوزه واردات، صادرات، حمل‌ونقل کالا و ارائه خدمات فنی در چین، انتخاب نهادی حرفه‌ای و قابل اعتماد برای حل‌وفصل اختلافات اهمیت زیادی دارد.
SHIAC به دلیل موقعیت ممتاز خود در شهر شانگهای، پایتخت مالی چین، و تمرکز بر موضوعات مرتبط با تجارت جهانی و خدمات لجستیکی، می‌تواند گزینه‌ای بسیار مناسب و کارآمد برای درج در بند داوری قراردادهای تجاری با طرف‌های چینی باشد.

مرکز داوری پکن (BAC)

کمیسیون داوری پکن که با نام مرکز داوری بین‌المللی پکن (Beijing International Arbitration Center) نیز شناخته می‌شود، یکی از نهادهای پیشرو، مستقل و معتبر داوری در چین به شمار می‌رود. این مرکز از زمان تأسیس خود در سال ۱۹۹۵ با هدف ارائه خدمات داوری مؤثر، شفاف و حرفه‌ای، به یکی از مراجع برجسته حل اختلافات تجاری در سطح ملی و بین‌المللی تبدیل شده است.

BAC با بهره‌گیری از ترکیبی از تخصص‌های حقوقی داخلی و بین‌المللی، به‌ویژه در حوزه‌هایی همچون فناوری اطلاعات، سرمایه‌گذاری و ساخت‌وساز، جایگاه خود را به عنوان مرجعی قابل اعتماد برای بازرگانان داخلی و خارجی تثبیت کرده است.

حوزه‌های تخصصی داوری در BAC 

BAC تمرکز ویژه‌ای بر رسیدگی به دعاوی مدرن و تخصصی دارد، به‌ویژه:

فناوری اطلاعات، داده، اینترنت و هوش مصنوعی
دعاوی مربوط به داده‌های بزرگ، پلتفرم‌های آنلاین، تجارت الکترونیک و مالکیت معنوی دیجیتال
قراردادهای ساخت‌وساز و مهندسی
پروژه‌های ساختمانی، EPC، قراردادهای طراحی و اجرا، و پروژه‌های زیربنایی
سرمایه‌گذاری مشترک (Joint Ventures)
اختلافات ناشی از همکاری‌های چندملیتی، مالکیت مشترک، انتقال سهام، و مدیریت شرکت‌ها
خدمات مالی، بانکداری و بیمه

ویژگی‌های برجسته BAC
✅ استقلال نهادی:
BAC برخلاف برخی نهادهای وابسته به دولت، نهادی مستقل است که تحت نظارت مستقیم هیچ ارگان دولتی یا تجاری فعالیت نمی‌کند. این ویژگی، بی‌طرفی و اعتبار نهایی داوری‌ها را افزایش می‌دهد.

✅ شفافیت فرآیند داوری:
فرآیند رسیدگی در BAC با رعایت اصل شفافیت انجام می‌شود. این مرکز هر ساله گزارش‌های تحلیلی و آماری منتشر می‌کند که شامل اطلاعات دقیقی از نوع دعاوی، روند رسیدگی، مدت زمان داوری و آرای صادره است.

✅ سیستم مدرن انتخاب داور:
در BAC، داوران بر اساس تخصص، سابقه، و توانایی فنی و زبانی انتخاب می‌شوند. امکان انتخاب داوران خارجی و انگلیسی‌زبان از جمله مزایای مهم این سیستم است.

✅ زیرساخت‌های دیجیتال و مدرن:
BAC از زیرساخت‌های آنلاین برای ثبت پرونده، تبادل اسناد و برگزاری جلسات مجازی استفاده می‌کند. این امر به‌ویژه برای شرکت‌های خارجی و بین‌المللی، بسیار کاربردی و مقرون‌به‌صرفه است.

✅ پذیرش بین‌المللی آرای صادره:
چین عضو کنوانسیون نیویورک 1958 است و آرای صادرشده توسط BAC در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی، آسیایی و منطقه خاورمیانه قابل شناسایی و اجراست.

اهمیت BAC برای شرکت‌ها و فعالان ایرانی
با توجه به رشد پروژه‌های ساخت‌وساز، فناوری و سرمایه‌گذاری مشترک بین ایران و چین، BAC به‌عنوان یکی از بهترین گزینه‌ها برای درج در بند داوری قراردادهای تجاری با شرکت‌های چینی توصیه می‌شود.
ویژگی‌هایی مانند استقلال کامل، فرآیند شفاف، تخصص در حوزه فناوری و دسترسی آسان به داوران بین‌المللی، BAC را به انتخابی هوشمندانه برای بازرگانان و وکلای ایرانی تبدیل می‌کند.

مرکز داوری بین‌المللی شنژن (SCIA)

دادگاه داوری بین‌المللی شنژن (SCIA) که پیش‌تر با عنوان شعبه جنوب چین کمیسیون داوری اقتصادی و تجاری چین (CIETAC South China Sub-Commission) شناخته می‌شد، پس از استقلال کامل خود در سال ۲۰۱۲، به یکی از پیشرفته‌ترین، نوآورانه‌ترین و معتبرترین نهادهای داوری در چین تبدیل شد. این مرکز در منطقه آزاد اقتصادی شنژن قرار دارد و نقش کلیدی در حل‌وفصل اختلافات تجاری مرتبط با تکنولوژی، سرمایه‌گذاری خارجی، و تجارت فرامرزی ایفا می‌کند.

تمرکز فعالیت‌های SCIA 

SCIA با تمرکز بر توسعه فناوری‌های نو و تجارت منطقه‌ای، به یک انتخاب ممتاز برای شرکت‌های بین‌المللی و استارتاپ‌ها در حوزه‌های زیر تبدیل شده است:

تجارت در منطقه خلیج بزرگ چین (Greater Bay Area):
با پوشش استان گوانگ‌دونگ، هنگ‌کنگ و ماکائو، SCIA به‌طور ویژه در تجارت منطقه‌ای و پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک در این منطقه فعال است.
دعاوی مربوط به شرکت‌های فناوری‌محور:
رسیدگی تخصصی به اختلافات میان شرکت‌های فناوری، استارتاپ‌ها، پلتفرم‌های دیجیتال و کسب‌وکارهای آنلاین.
مناسب برای سرمایه‌گذاران خارجی:
رسیدگی به دعاوی ناشی از سرمایه‌گذاری‌های خارجی، انتقال فناوری، مالکیت معنوی و قراردادهای همکاری بین‌المللی.

مزایای کلیدی SCIA برای داوری بین‌المللی
✅ انعطاف‌پذیری در روش‌های داوری:
SCIA یکی از معدود نهادهای داوری در چین است که امکان ترکیب روش‌های سنتی، داوری سریع، میانجی‌گری، و استفاده از روش‌های نوین دیجیتال را فراهم کرده است.

✅ زیرساخت پیشرفته داوری آنلاین:
قابلیت کامل برای تشکیل جلسات غیرحضوری (آنلاین)، ارسال اسناد الکترونیکی، ثبت پرونده از راه دور و برگزاری جلسات ترکیبی (Hybrid) به‌ویژه در دوران پساکرونا.

✅ محیط داوری چندزبانه و بین‌المللی:
ارائه خدمات داوری به زبان‌های چینی، انگلیسی، و در مواردی فرانسوی باعث شده که SCIA برای طرف‌های خارجی گزینه‌ای آسان و قابل‌اعتماد باشد.

✅ نظام داوری پیشرفته و مستقل:
SCIA به‌صورت کامل مستقل عمل می‌کند و دارای مقررات داوری خاص خود با ساختاری به‌روز، شفاف، و مطابق با اصول جهانی داوری تجاری بین‌المللی است.

✅ شبکه گسترده داوران بین‌المللی:
امکان انتخاب داوران متخصص از کشورهای مختلف با دانش فنی و حقوقی بالا در حوزه‌های فناوری، تجارت دیجیتال و سرمایه‌گذاری.

چرا SCIA انتخاب مناسبی برای استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان است؟

با توجه به رشد سریع شرکت‌های فناورانه و دیجیتال در چین و جهان، نهادهایی مانند SCIA که توانایی رسیدگی سریع، مؤثر و چندزبانه به اختلافات را دارند، اهمیت دوچندانی یافته‌اند. از آنجا که شنژن به‌عنوان سیلیکون ولی چین شناخته می‌شود، وجود مرکز داوری بین‌المللی در این شهر، به کسب‌وکارهای فناورانه این امکان را می‌دهد که اختلافات خود را در بستری تخصصی، بی‌طرف و بین‌المللی حل‌وفصل کنند.

نکاتی برای بازرگانان ایرانی هنگام انتخاب نهاد داوری در چین

قبل از امضای هر نوع قرارداد با طرف چینی، لازم است موارد زیر در خصوص داوری لحاظ شود:

گنجاندن بند داوری (Arbitration Clause) در قرارداد:
مشخص کردن نهاد داوری (مثلاً CIETAC)
تعیین محل داوری (مثلاً پکن یا شانگهای)
تعیین زبان داوری (ترجیحاً انگلیسی یا چینی)
اشاره به قانون حاکم (مثلاً قانون چین یا قانون بی‌طرف مانند حقوق سوییس)
استفاده از مشاور حقوقی متخصص در داوری بین‌المللی:
کمک در تنظیم قرارداد و مذاکرات
آشنایی با تفاوت‌های حقوقی ایران و چین
ترجمه رسمی کلیه اسناد مربوط به داوری:
اسناد باید به زبان رسمی نهاد داوری ترجمه شوند (اغلب انگلیسی یا چینی)
اطمینان از اجرای رأی داوری در ایران یا کشور ثالث:
ایران و چین هر دو عضو کنوانسیون نیویورک هستند، بنابراین در صورت رعایت اصول، رأی داوری صادره در چین قابل اجرا در ایران خواهد بود.
درنظر گرفتن داوری چندمرحله‌ای (multi-tiered dispute resolution):
پیش‌بینی مذاکرات اولیه، میانجی‌گری و سپس داوری، برای حل دوستانه اختلافات

جمع‌بندی و توصیه پایانی

تجارت با چین فرصت‌های بی‌شماری برای بازرگانان ایرانی فراهم می‌کند، اما در کنار این فرصت‌ها، خطر اختلافات تجاری نیز وجود دارد. برای پیشگیری از آسیب‌های احتمالی و تضمین حقوق خود، انتخاب نهاد داوری معتبر و درج دقیق بند داوری در قرارداد ضروری است.

نهادهایی مانند CIETAC، SHIAC، BAC و SCIA از جمله نهادهای معتبر داوری در چین هستند که با ساختار بین‌المللی، داوران متخصص و فرآیندهای حرفه‌ای، امنیت حقوقی بازرگانان را تأمین می‌کنند.

به همه فعالان اقتصادی توصیه می‌شود که پیش از هر اقدام جدی در تجارت با چین، از مشاوره حقوقی بهره بگیرند و با آگاهی کامل قرارداد تنظیم نمایند. داوری، اگر به‌درستی طراحی و پیش‌بینی شود، می‌تواند ابزار مؤثری برای حفظ منافع تجاری در سطح بین‌الملل باشد.همکاران ما در مرکز بین المللی حقوقی و داوری ایران و چین می توانند همراه مطمئنی برای شما در این مسیر باشند.